Sunday, May 20, 2012

КОЈ КОГО ЗАБРАНУВАЛ!?!


Ponekoga{ ~ovek i pokraj toa {to go gleda i veruva deka ne e opsena magija (crna ili bela) i vo su{tina ja poznava prikaznata i nejzinite akteri, koga ne postoi bele`ana validna istorija za odredeni nejzini segmenti, toga{ takvite gi tolkuvaat poedinci koi marginalno bile del od nea, odnosno bile drvja koi ne mo`ele da si ja vidat {umata.
Pred desetina dena vo vesnikot Nova Makedonija vo eden tekst pod naslov Cenzura vo muzikata vo koja avtorkata se zanimava so cenzura vo muzikata kaj nas denes, ama so voved deka toa bilo odlika na v~era, no e tragi~no {to go ima i denes, so nazna~enite primeri, me|u drugoto, i na pesnata Belo more na Mizar koja bila zabranuvana денес (кај нас) но и 1985 во Хрватска (екс Ју не ли?). Ovoj tekst (na koj }e se navratam podocna) me potseti na edna sli~na situacija vo vremeto na A1 televizijata, pred nekoi dve godini, koga za potrebite na emisijata Evrozum, koja ja rabote{e a po povod odbele`ivaweto na dvaeset godi{ninata od padot na berlinskiot yid, nejziniot avtor Borjan Jovanovski, inaku i samiot (dodu{a marginalen ) u~esnik na makedonskata rok scena vo osumdesetite, zabrazdi tolku dlaboko, {to ne znam kako uspea povtorno da se vrati na povr{ina?!? Sakajki da poka`e kako i kaj nas (mislejki na Makedonija kako del od Jugoslavija) nemalo slobodi vo izrazuvaweto i deka cenzurata vo ime na politi~ki dogmi zabranuvala pesni, idei, peewe na makedonski (??!), povikani nekolku lu|e ( Karter od Badmingtons ili ako sakate Padot na Vizantija i Gorazd ^apovski od Mizar), ~ii izjavi (mo`ebi) izvle~eni od kontekst,  deluvaa groteskno la`no za onoj komu ne{tata za koi zboruvaa, kako poedine~ni primeri mu bile del od sekojdnevniot mozaik koj go nabquduval. Za onie drugite, koi za prv pat se zapoznavaa so (vistinitosta) sostojbite, deluva{e zastra{uva~ki: demek koj peel ne{to nadvor od zadadenite normi, zgora i na makedonski, bez malku go zatvorale.( sli~na tema ~a~na i Milenko Nedelkovski koga vo negovoto TV {ou gi vikna na gosti Memorija).
Vo toa vreme, vo vreme na spomnatata Evrozum emisija ( a i sega) razo~aruva~ki mi deluva{e izjavata na mojot prijatel, novinarot Qup~o Jolevski vo ~ii zborovi voop{to ne veruvav, ubeden deka se izvle~eni od kontekst, zatoa {to, deka nekoj mu zabranuval da emituva Joy Division (ili sli~no) e ordinarna glupost, koja ne znaev zo{to mu e potrebna. Ako vo isto vreme mene nikoj ne mi zabranil, bilo {to da emituvam vo eter, osven ( za 40 godini) samo edna edinstvena pesna (Toccata), so obrazlo`enie deka e KATOLI^KA, i toa od poedinec, urednik vo nadvore{no-politi~ka (ili sli~na) redakcija a po povod nekoj dr`aven praznik a koja jas ja ponudiv za ilustracija. Za dvaeset godini dodeka rabotev na site programi na radioto ( i televizijata) vo vreme na Jugoslavija nikoj NIKOGA[ ne mi ka`al {to da pu{tam, osven vo vremeto na poznatoto pismo na Tito po koe nekoi pea~i od Hrvatska (Vice Vukov) bea celosno simnati od programata. Kaznite za eventualnite gre{ki bea drakonski ( ne, ne ubivaa nikogo), no ~ovekot koj ne po svoja vina pu{til pesna na Vice Vukov na programata na Radio Skopje, be{e otpu{ten od rabota. Bev podgotven vo toa vreme na Borjan Jovanovski ( kon kogo imam prijatelski ~uvstva), da mu ka`am deka spiejki bi mu izredil PEDESET zabraneti pesni vo Anglija i STOTINA vo SAD, so politi~ka konotacija, kako opravduvawe za takviot ~in. Nitu edna od niv, nikoj, nikoga{ ne gi zabranil vo Jugoslavija! ]e mu izredev isto tolku pesni vo SPIEWE koi bile zabraneti od navodni VERSKI implikacii, seksualni aluzii, ni ne i RASNI agresivni pottiknuvawa. Vo taa emisija be{e implicirano i edno nedovetno, ne~esno, naludni~avo ( kvazi patriotsko ) tvrdewe, kako ne ni bilo dozvoleno da peeme na makedonski!? Ova navistina gi nadminuva i najbolnite razmisluvawa a zdravite umovi a ne bare, ne daj Bo`e -bolnite! Povtorno istite dvajca spomnati muzi~ari so izjavi (dadeni pretpostavuvam pri zdrav um - i ne izvle~eni od celina) kako potvrda na ona {to vo taa emisija Evrozum saka{e da go slu{ne Borjan, so {tetata koja e napravena toga{, koja trae, i }e trae - za `al! No, bez malku dvojba, nemu i na bilo koj vo ovaa zemja im velam: kako nekoj nekomu branel da pee na makedonski, koga sme imale svoja lokalna, republi~ka, mo{ne plodna, aktivna, heterogena produkcija?Kako toa na na{ite festivali na makedonski peele najpopularnite toga{ni JU yvezdi od Zdravko ^oli} do Bijelo dugme?To~en e podatokot deka do osamostojuvaweto imavme samo desetina albumi ( i ne{to pove}e singlovi ) na makedonski pop i rok izveduva~i, poedinci ili grupi. A deka za toa nikoj ne ni bil vinoven, osven samite nie! Kako slovencite imale kup izdanija na slovene~ki, bile daleku poagresivni vo pristapot i poslobodoumni vo realizacijata na istiot?Od La~ni Franc do naci zastra{uva~kite Laibach?! Kako niv im dozvoluvala istata vlast, a nam ne?! Ednostavno, neliii, tie imale diskografski kuki, nie sme nemale! Po logikata na dosega ka`anoto: nas ne potla~uvale i zatoa ne sme imale, za da ne dr`at vo crna temnica!!!! - Ajdeeee! Samite sme vinovni, {to ne ja otvorivme diskografskata ku}a, rakovodni politi~ki kadri na dr`avata ( Republika ) Makedonija, bez nimalku svest za UTRE, vazalskiot odnos kon centarot ( ako bez pri~ina mi qubi{ raka denes, }e ti dadam da me baci{ i na nekoe drugo mesto - utre, {to da ne ?!), a koga prv pat dojdovme do mo`nost, Memorija go objavia prviot album celosno na makedonski, no mo`ea da go prodavaat samo ovde, kaj nas. Od iks pri~ini, no racionalni. Nedostig na interes i nemawe distribucijska mre`a, odnosno sopstveni prodavnici ... Logikata na pazarnoto stopanisuvawe postoela mnogu poodamna odo{to nekoj kaj nas saka da prika`e...Zo{to nekoj vo PGP RTV Beograd ( ili Jugoton seedno ) bi izdal plo~a, na tamu nekoj si od Makedonija na makedonski, koja }e se prodade vo pedesetina primeroci, koga istata otpeana na dr`avniot jazik (srpsko - hrvatski ) za celata teriotorija na zemjata bi se prodala ( pretpostavka ) vo desetina pati pogolem tira`? Zo{to nekoj od platata na svoite vraboteni bi trebalo da objavi ne{to, za da gi zadovoli nacionalnite potrebi na nekoj?Zo{to toj nekoj, ne si napravi svoja diskografska ku}a ( slovencite kako primer, bosancite, hrvatite, srbite ) pa toa ne go pravi za potrebite na odredena nacija? Zgora, {to e najtragi~no ( plo~ite mi se pri raka i iskreno nemam vreme za da gi skeniram ), dokolku nekoj ni posakuva{e " crni crnila" ne bi gi objavuval namesto nas, Badev, Kara|ule, Vaska Ilieva, Mirvet Belovska, Ko~o Petrovski, Blaga Videc, Sarievski, Esma....za koi imalo interes na makedonski, bidejki i pesnite i pea~ite bile provereni i doka`ani vrednosti. Ako bilo taka, zo{to Leb i sol, koj bile yvezdi so golemo Y ne insistirale pesnite da im bidat isklu~itelno na makedonski? Sekoj saka da osvoi pogolem pazar od ve}e osvoeniot ( zo{to li To{e Proeski posledniot album go snimi na angliski, belki ne makedoncite da go peat na angliski?!? )... milion pri~ini kako potkrepa. Ottamu me za~uduvaat sporedbite ( ili `elbata za niv na poedinci kako Borjan vo taa zlosre}na Evrozum emisija za zabraneta muzika vo Makedonija ) za sostojbata vo isto~na Evropa i Jugoslavija koga e vo pra{awe rokot. ^udno e {to ne znael, a u{te pove}e {to ne pro~ital, deka taa scena ( JU ) bila verojatna treta ili ~etvrta vo Evropa, i nesporedlivo so slobodite vo obrabotkata na temite.
Za zabranite: postoea nekolku, op{to poznati: Ribqa ~orba - Za ideale ginu budale, inicirana od op{tinskiot komitet na Sojuzot na komunistite KARPO[, Skopje, Makedonija. Obrazlo`enie (moe, nivnoto nikoga{ ne me interesiralo ): budal{tina, iako sekoj ima pravo na ideal za koj e podgotven da zagine. I vtoro, vo tie godini, vo zemja ( mislam na Jugoslavija ) koja e treta sporod brojot na `rtvite vo vtorata svetska vojna ( po rusite, poqacite, germancite ne se brojat ), re~isi sekoj imal po nekogo vo semejstvotro koj zaginal vo vojnata, i sega nemu da mu ka`ete deka zaginatiot bil budala bidejki bil za va`e~kiot IDEAL za sloboda i poinakov `ivot ( kakov i da bil, verojatno podobar od voeniot ). Stoi i revoltot, no ne i zabranata. Vtora zabrana ( podocna povle~ena) za albumot na skopskata grupa Konkord, zaradi edna re~enica koja asocira na krv na istokot (ili taka ne{to, kako parafraza ), pa Konkord moraa da ja smenat. Da ne se zaboravi, zabranata be{e od hrvatskiot izdava~ a ne vo Makedonija.
I sega najinteresnoto, (a {to veruvam kako storija ilustrira pretpostavka deka sekoj pogled nadvor od dozvoleniot bil sankcioniran): Vo 1977 ( 35 godini nanazad od ova vreme, za da bide poilustrativno ), rabotev za Vtorata programa emisija ROK FOKUS. Vo edna od niv, {to mi treba{e da ~a~kam me~ka kaj {to ne treba, za tema odbrav: ROK i amerikanskite pretsedatelski izbori, vo edno~asoven termin, ilustrirano so brojni primeri za agresivniot odnos na amerikanskiot politi~ki establi{ment pri anga`iraweto na najpopularnite estradni imiwa vo propagandni celi vo kampawite za pretsedatelskite kandidati. Toga{niot urednik na Vtorata programa, mojot prote`e, Slobodan Bode Nikolovski, otkako ja preslu{a emisijata, poln so dvojba za nejzinata sodr`ina, mi re~e deka e najdobro istata da ja preslu{a Dragan Bojaxiev, stra{niot Batko, muzi~kiot direktor na makedonskoto radio ( ne se vika{e toga{ taka ). Se ispla{iv, bidejki samo nekolku pati sum mu ka`al DOBAR DEN ( i toa na minuvawe ) na ~ovekot koj zaradi svojata strogost be{e strav i trepet vo ku}ata sega }e treba{e da mu obrazlo`uvam zo{to mislam deka beloto e crno...Se otka`av i od stavovite i od emisijata ( vi deluva kukavi~ki?!? ), rekov deka e polesno da napravam nova, odo{to da zastanam pred stra{niot sud. Da potsetam, nikoga{ do toga{ ne sum imal nikakov problem so ~ovekot okolu sodr`inite na moite emisii ( vo toa vreme Disko Selektor, Prijateli dobar den, Rok fokus, Pop album ). Bode insistira{e, i vo zaka`an termin, ja preslu{uvavme emisijata. Toj, Batko, mol~aliv, so golemi bugarski mustaki i golema trtka nad niv, ogromni ve|i i namurten pogled, jas, kako gluv~e koe go stavile pred zmija koja se sprema da go goltne, samo se ~eka znakot - koga! Otkako vnimatelno ja islu{a emisijata ( to~no 60 minuti ), po nekoja sekunda ( ne mene, tuku na Bode ) mu re~e da ja pu{ti u{te edna{ od po~etok. Jas se smrznav, vo mislite se ispozdraviv so sakanite, sto pati se prekolnav {to mi treba{e da gi a{kam amerikancite i nivnite pretsedateli, se pra{uvav kade li, otkako }e me obvinat za zlostor protiv dr`avata, }e me ispratat? Bev pomalku i sre}en, deka toa nema da bide Goli otok ( bidejki odamna ne postoe{e ), si vikav, }e izdr`am, ama NEMA DAPRIZNAAM... Se te{ev deka nikogo do sega ne go kaznile zaradi muzika, ili jas takvi ne znaev..Triela baba len...Otkako zavr{i vtoroto preslu{uvawe, stra{niot Batko so {iroka nasmevka mi pru`i raka, pretpostavuvam iznenaden {to nekoj od negovite sorabotnici, vo dvete radio redakcii, {to vraboteni {to honorarci gi ima{e preku triesetina, imal hrabrost, doblest, um, znaewe, {to li i da e, da napravi takva emisija, i mu ka`a na Bode: "Pu{ti ja emisijava, da ima zadol`itelna repriza so soodvetna najava na istata, i najdi i soodveten, slu{an termin za da se emituva i na PRVATA programa ( denes Radio Skopje)! I.daj mu na Dragan, dvoen honorar!"
I sega go slu{am mojot prijatel Qup~o Jolevski koj veli deka ne mu dozvoluvale da gi pu{ta Joy Division?!? Zo{to be Jole?!Koj ti zabrani?Pa kako jas vo isto vreme sum mo`el da gi pu{tam, a ti ne? Pa zar posle vakva emisija za koja zboruvav, nekoj }e ti branel da gi pu{ti{ Joy Division?! Sme{no, ama deka doa|a od retkite lu|e vo ovaa profesija koi gi po~ituvam, `alosno!!!
Povtoruvam, kon Borjan imam simpatii i prijatelski ~uvstva a Qup~o Jolevski mi e drag prijatel. No ka`anoto, dokolku ne me razuverat pri narednite sredbi, gi dezavuira vo svojata profesionalnost.
P.S.: Ne sum gi sretnal od toga{. I dvajcata. No vo vtorata nedela na maj 2012 vo Nova Makedonija go pro~itav spomnatiot tekst za zabranite vo muzikata. I se setiv na emisijata i ovoj tekst. I gi razbiram lu|eto, avtori, misliteli, idealisti, ideolozi ili samo propagatori i provokatori, koga nekoj nivnata tvorba, ne dozvoluva da se emituva javno, pred poogolem auditorium. Uredni{tvoto, za mene, ne e samo odgovornost pred pretpostavenite, tuku pred se, pred sebe, javnosta, publikata.Od tamu mora da postoi nekoja ra~na, koja sama od sebe se kreva, bez ogled na ~uvstvoto na ograni~eni slobodi koi ne se poistovetuvaat so zabraneti slobodi. Zoran Trpkov od grupata Agresori se `ali vo spomnatiot tekst deka vo 1996 imal golem problem so edna negova pesna, koja otkako uspeale da mu ja proturat na nekoj radio voditel, nekoj mu se javil po telefon a toj upla{eno im rekol Lele }e me izbrkaat od rabota! Ni{to stra{no.So brkaweto od rabota? Ne, so naslovot na pesnata: KUR KUR Kurtoazija!.
E pa prijatelu koj go ~ita{ ova, a vo uloga na urednik, odi ako ima{ hrabrost, doblest, moral, obrazovanie (uli~no li, {kolsko li), ~uvstvo na odgovornost, pred sebe i pred drugite, pa..pu{ti ja pesnava! Se ima crvena linija.Slobodata osobeno. A demokratijata, dva kraja! I u{te ne{to vo toj spomnat tekst me natera na ova pisanie. Granit Ta}i e moj dobar prijatel. Pove}e od 35 godini. ]erka mu Lea denes pee, podobro od bilo koga toj i da peel. A peel vo grupata PU, pa vo Patika. I ~itam, kako izjavuva deka pesnata Nepravda, bila zabraneta za emituvawe na makedonskoto radio vo sedumdesetite godini?!? ^itam, i ednostavno, ne veruvam! Granit, sinko, {to zboruva{?Zo{to ti e potrebno ova? Pesnata `ivee ( i }e `ivee i bez tebe), no koga za`iveala? Vo docnite osumdeseti? Vo devedesetite? Neee! Toga{ koga e sozdadena! Ako bila zabraneta, kako sum mo`el jas da ja pu{tam na radio, a nikoj mene da ne me kazni zaradi toa? \oko Georgiev ne ja pu{tal vo Tri Gonga? Pa dobro, toj ne pu{tal brdo muzika koja nie drugite ja pu{tavme. Aco ( Stojanovski ) Crnogorecot  od grupata Tor isto mo`e da raska`e deka \oko ne sakal da gi pu{ti Tor, ama i deka se vadel, pred mene so zborovite: Eve go Dragan, neka vi gi pu{ti pesnite toj! Zna~i, ne deka nekoj ja zabranil Nepravda.. Ama, ajde, nema dokument i odi prikaznata: Eeeeej, jas bev vooolkav. Ama nema koj da ka`e, DA! Bidejki nikoj i ne pomni, ili u{te postra{no .. ne znae!
Istorijata e egzaktna nauka. Figuriraat samo fakti, se drugo se pretpostavki, {pekulacii, {to bi bilo koga bi bilo. Nam ni nedostasuva pi{uvan dokument, istorija na popularnata muzika kaj nas. Za da ne se slu~uvaat prikazni od tipot:"Eden den po{ol volkot kaj baba mu, ama go sretnala Crvenkapa i go izela!" Ili ne be{e taka? Ama ako sekoj ja raska`uva prikaznata kako saka, toga{ toa }e bide zbirka prikazni a ne onaa koja e poznata.
P.S 2: Ova e moe razmisluvawe, sekoga{ sum podgotven da go obrazlo`am, potkrepam so kup dokumenti. Gola esencija, logika, fakti, istorija. Nema politika. Bolni recidivi od minatoto, koj nekoj kako kukavi~ko jajce saka da go podmetne, kolku da go ima. Pa kakvo i da e.
P.S.3: Nekoi zborovi vo tekstot se vo razli~na boja. Ne deka go podgotvuvav za Veligden, tuku zaradi pojasna preglednost na spomnuvanite fakti, nastani, li~nosti, naslovi.